استعمار جدید، مترصد وضعیت لبنان/ سیف الرضا شهابی، عضو کانون

سال ۱۹۷۵ روزنامه‌ها نوشتند:«یکی از رهبران جنوب لبنان به نام «معروف سعد» توسط ارتش این کشور کشته شد و در پی آن اتوبوس حامل۳۷ لبنانی – فلسطینی در حال عبور از منطقه «عین الرمانه» منفجر شد و سرنشینان آن کشته شدند و متعاقب آن «پیر جمیل» رئیس جمهور وقت لبنان و موسس و رهبر حزب کتائب (فالانژ) در حال بازدید از کلیسا در عین الرمانه مورد حمله سرنشینان مسلح یک خودرو قرار گرفت و چهار نفر از همراهانش کشته شدند.»

به این ترتیب شعله‌های آتش به دامن عروس خاورمیانه افتاد و جنگی ۱۵ساله را به راه‌انداخت . اختلافات فرقه‌ای که از زمان استقلال این کشور علنی نبود و در خفا بود به‌تدریج آشکار شد و تعداد زیادی از شهروندان لبنانی را مجروح شدند و جمعی را نیز به کام مرگ کشاند و هزاران نفر آواره و بی‌خانمان شدند؛ تا این‌که در سال ۱۹۸۹ لبنانی‌های خسته از جنگ‌، تصمیم گرفتند صلح را بر گزینند و یک سال بعد، یعنی سال ۱۹۹۰، معاهده طائف منعقد شد؛ معاهده‌ای که تاحدودی طرف‌های جنگ داخلی را راضی کرد و موافقت شد تمام گروه‌های نظامی خلع سلاح شوند، به استثنای حزب‌الله.

از این زمان به بعد‌، به‌تدریج کشورهای قدرتمند منطقه که در پی هژمونی در لبنان بودند، بر آن شدند تا جای پایشان را در لبنان تقویت کنند و با تشکیل احزاب و گروه‌های مسلح جدید‌الولاده یا تقویت احزاب سنتی و گروه‌های مسلح که از جنگ پانزده ساله باقیمانده بودند بر حاکمیت‌شان در این کشور فرسوده از جنگ داخلی استحکام ببخشند . با این حال، از سال ۱۹۹۰ میلادی‌، جنگ‌های نیابتی بر آسمان لبنان سایه گسترانید و به آتش زیر خاکستر تبدیل شد و لبنان از این پتانسیل برخوردار شد تا با یک جرقه‌، آتشفشانی در آن کشور راه بیفتد . ترور «رفیق حریری» در سال ۲۰۰۵ می‌توانست این جرقه را شعله‌ور کند و آتشفشانی از خشم مردم راه بیندازد، اما از آنجایی که هنوز بحران مالی و آنچه که به عنوان فساد مدیران ارشد کشور، در این سال‌ها مطرح است، در آن سال‌، کشور را فرا نگرفته بود و اختلاف ریاض – تهران عمیق نشده بود، در نتیجه آتشفشان فرصت بروز پیدا نکرد . اکنون و در سال ۲۰۲۰ از یک‌سو‌، بخشی از جامعه لبنان از ناتوانی ساختار حاکم بر کشور و فساد سیستمی در ارکان حکومت و مشکلات طاقت‌فرسای مالی در معیشت‌، عصبانی هستند و خصومت عربستان و ایران به منتهی درجه خود رسید و همین مسئله سبب شد‌، اردوگاه غرب و در راس آن آمریکا و اسرائیل، که با ایران سر خصم دارند، از اوضاع لبنان سوءاستفاده کنند و بر مخالفت با گروه‌های وابسته به ایران در لبنان بیفزایند.

امروز‌، بخشی از شهروندان لبنانی می‌دانند چه نمی‌خواهند، ولی نمی‌دانند آنچه را که می‌خواهند چگونه باید به دست آورند؛ از این‌رو است که به خیابان می‌آیند، به ساختمان‌های دولتی و پارلمان حمله می‌کنند و فریاد:«استعفا، استعفا» سر می‌دهند و طناب دار می‌آویزند، ولی اگر از آن‌ها پرسیده شود بعد از اجرای همه خواسته‌هایتان‌، چه تضمینی وجود دارد که اوضاع سیاسی و اقتصادی لبنان بهبود یابد؟ احتمالا پاسخ عملیاتی ندارند، زیرا اختلافات فرقه‌ای و حزبی و گروهی از یک طرف و نقشه دشمن برای تضعیف لبنان که مرز مشترک و حساس با اسرائیل دارد، از سوی دیگر مانع استقرار حاکمیتی قدرتمند در این کشور می‌شود. در حال حاضر وضع نابسامان لبنان به حدی رسیده است که معترضین لبنانی از روی استیصال و درماندگی از «امانوئل مکرون» رئیس جمهور فرانسه التماس می‌کنند که به اوضاع لبنان سامان ببخشد. این دسته از شهروندان لبنانی‌، کشورشان را با تیم‌های ورزشی اشتباه گرفتند که مربی از خارج می‌آورند؛ غافلند که ورود فرانسه به مدیریت لبنان‌، هدیه استقلال کشورشان به بیگانگان است. آنچه که مسلم است اگر کشورهای خارجی بخواهند همچنان به دنبال نفوذ خود در این کشور ویرانه و درمانده باشند و هر فرقه، قوم و قبیله بخواهند نیابت کشورهای خارجی را بر عهده بگیرند، اوضاع بر همین پاشنه خواهد چرخید و امیدی به صلحی پایدار در لبنان نخواهد بود . با این توصیف، یکی از راه‌هایی که به نظر می‌‌رسد می‌تواند بخشی از مشکلات این کشور را مرتفع کند این است که اتحادیه عرب (اگر چه این اتحادیه در بسیاری از مواقع ضعیف و یکسویه عمل می‌کند) با دعوت از احزاب، فرقه‌ها و شخصیت‌های بانفوذ ملی و دینی لبنان‌، در پی انعقاد معاهده‌ای تقریبا مشابه معاهده طائف با در نظر گرفتن شرایط فعلی باشد تا مشکل لبنان در چارچوپ عربی و منطقه‌ای حل شود و پای قدرت‌های فرامنطقه‌ای باز نشود. اگر این روند صورت عملی به خود نگیرد، در آن صورت شاهد استعمار در قالب جدید خواهیم بود و سرنوشتی سخت و تلخ برای لبنان در پیش خواهد بود.