نیاز ایران و اعراب منطقه به گفت‌وگو/دکتر سیف‌الرضا شهابی، عضو کانون زندانیان سیاسی قبل از انقلاب

در هفتادوپنجمین سال تاسیس سازمان ملل متحد فرصتی ایجاد شد تا همانند سال‌های قبل روسای جمهور، پادشاهان، حاکمان، امیران و نخست‌وزیران کشورهای مختلف به نمایندگی از سوی کشور خود سخنرانی کنند و هر کدام از سخنرانان به موضوعات داخلی کشور و منطقه‌شان و حتی مسائل بین‌المللی بپردازند . سخنرانان کشورهای حاشیه خلیج فارس در اجلاس امسال با پدیده جدیدی ‌به نام برقراری رابطه تل‌آویو با دو کشور امارات و بحرین روبه‌رو شدند که مواضع متفاوت و بعضا متضادی در این زمینه اتخاذ کردند و تلویحا یا تصریحا بر رد و تایید برقراری رابطه صحبت کردند و البته سخنان تندی نیز از سوی بعضی‌ها شنیده شد. در این میان «شیخ صباح الخالد الصباح» نخست‌وزیر کویت در ورای مخالفت و موافقت‌ها‌، موضعی گرفت که اگر از سوی پایتخت‌های کشورهای حاشیه خلیج‌فارس بدان توجه شود می‌تواند به سردی روابط موجود بین تهران و کشورهای عربی خلیج فارس تا حدودی پایان دهد. نخست‌وزیر کویت خواستار آغاز گفت‌وگو میان ایران و کشورهای عربی خلیج فارس برای رفع تنش و کاهش درگیری‌ها در منطقه شد. این مقام کویتی خواسته‌اش را در قالب ایجاد اعتماد متقابل و شروع گفت‌وگو مبتنی بر احترام به حاکمیت کشورها و عدم مداخله در امور داخلی یکدیگر ذکر کرد .اصولا کشورهای عربی با همه اختلافاتی که بینشان وجود دارد، بر اساس اصل پان‌عربیسم هرگز نمی‌پذیرند کشورهای غیر عرب و خصوصا جمهوری اسلامی ایران در امور آنها، حتی خیرخواهانه، مداخله کنند . بعد از انقلاب ایران این تلقی-خواه درست یا نادرست- برای بسیاری از کشورهای عربی به‌وجود آمد که از نظر جمهوری اسلامی‌، حکومت‌های عربی ناتوان، خائن یا غلام حلقه به گوش آمریکا و اسرائیل هستند و رسالت جمهوری اسلامی نجات امت عرب از حاکمان‌شان است. بر این اساس تقریبا از چهل سال تاکنون در مقابل جمهوری اسلامی موضع گرفتند و هر سال هم مواضع آنها شدیدتر می‌شود. موضوعی که البته با موضع‌گیری‌های برخی افراد و محافل غیرمسئول تقویت شده و بر سوءظن اعراب نسبت به ایران افزوده است، به‌طوری‌که «انور قرقاش» وزیر مشاور در امور خارجه امارات تأکید کرد که:«ممکن است این مسئله نیت ایران نبوده باشد، اما اقدامات این کشور روی منطقه اثر گذاشته است.» مسئله‌ای که قرقاش در توضیح سخنان خود که ممکن است مورد نظر ایران نبوده باشد، می‌گوید:«سیاست‌های ایران در دهه‌های گذشته زنگ خطر را برای بسیاری از کشورهای عربی به صدا در آورده و موجب شده آن‌ها نگاهی تازه به رابطه با اسرائیل داشته باشند.»اما سخنان نخست‌وزیر کویت می‌تواند بهترین فرصت را برای تهران و کشورهای عربی منطقه فراهم کند تا در فضایی دوستانه و برادرانه بین دو کشور مسلمان با یکدیگر مذاکره کنند و شرط نخستین این نشست و مذاکره، ایجاد اعتماد متقابل مبتنی بر احترام به حاکمیت کشورها و عدم مداخله در امور داخلی یکدیگر باشد. به عبارتی‌، اعراب نیز و در راس آن‌ها عربستان به صورت جدی تصمیم بگیرند که در امور ایران مداخله نکنند و ایران هم که بارها موضوع دخالت خود در مسائل داخلی کشورهای عربی را رد کرده است، حتی می‌تواند متعهد شود که در امور کشورهای عربی و سیاست‌های داخلی و خارجی آن‌ها دخالتی نداشته باشد . اگر چنین عزمی به‌طور جدی اعمال بشود، مطمئناً علاوه بر این‌که روابط حسنه و مستحکم بین تهران و کشورهای عربی برقرار می‌شود، فضا را برای ورود قدرت‌های فرامنطقه‌ای تنگ‌تر خواهد کرد و اعراب ضرورتی نمی‌بینند به اسرائیل پناه ببرند و با آن رابطه برقرار کنند؛ طبیعی است تا زمانی که این گفت‌وگو یا تفاهم صورت نگیرد، خودبه‌خود آب به آسیاب آمریکا و اسرائیل ریخته می‌شود و به نفوذ آنان در بین کشورهای عربی از جمله خلیج‌فارس خواهد افزود .
در رژیم گذشته ایران و بعد از مناقشه طولانی بین تهران و بغداد‌، در سال ۱۹۷۵ در الجزایر و در حضور «بومدین» دو کشور به این نتیجه رسیدند که شاه ایران از حمایت «ملامصطفی بارزانی» و کردهای عراق دست بکشد و در مقابل بغداد حاکمیت ایران بر جزایر سه‌گانه خلیج فارس را بپذیرد و همچنین از ادعاهایش در کشتیرانی در اروندرود کوتاه بیاید. این تجربه نشان می‌دهد که عدم مداخله در مسائل داخلی همدیگر می‌تواند باب اعتماد بیشتر و گفت‌وگو راباز کند. نباید تصور کرد که اعراب واقعا دل‌شیفته اسرائیل هستند، ولیکن رویدادهای جاری در خاورمیانه و مخصوصا بعد از انقلاب اسلامی و ایجاد شکاف بین تهران و اعراب سبب شد تا آن‌ها به سوی دشمن جمهوری اسلامی گرایش پیدا کنند. اگر ایران خواهان از بین رفتن نفوذ اسرائیل در منطقه است، باید هر چه زودتر مذاکره با اعراب، بخصوص کشورهای حاشیه خلیج فارس را بر اساس اظهارات نخست‌وزیر کویت که از نظر کارشناسان سیاسی نوعی چراغ سبز تلقی می‌شود، شروع کند و امور داخلی اعراب را به خودشان بسپارد .

منبع: روزنامه همدلی، شماره ۱۵۲۲ – چهارشنبه ۹ مهر ۱۳۹۹