در حاشیه نشست وزرای کشاورزی «دی ۸»

عبدالحسین طوطیایی/ پژوهشگر کشاورزی و عضو کانون

ششمین نشست وزرای کشاورزی کشورهای گروه «دی ۸» شامل پاکستان، ایران، مالزی، ترکیه، بنگلادش، مصر، اندونزی و نیجریه از تاریخ ۲۶ آذرماه ۱۳۹۹ به میزبانی پاکستان و به صورت آنلاین برگزار شد. وزیر جهاد کشاورزی در پیامی از جمله بر تکامل فرآیند توسعه در کشورهای عضو برای جلوگیری از نفوذ نظام جهانی سرمایه و ایجاد گفتمانی سازنده با هشت کشور صنعتی و اینکه با حرکت در طول زنجیره ارزش در کشورهای مختلف، یک محصول ناتمام به صورت نهایی خود درآید، تاکید کرد.  سازمان دی ۸ (D8) که عملا یک زیرشاخه از سازمان همکاری اسلامی محسوب می‌شود به عنوان یک اتحادیه اقتصادی فرامنطقه‌ای، متشکل از هشت کشور مسلمان در حال توسعه مورد اشاره در سال ۱۹۹۷ در ترکیه شروع به کار کرد. ایده تشکیل این سازمان برای اولین بار از سوی نجم‌الدین اربکان، رهبر حزب اسلام‌گرای رفاه و نخست‌وزیر وقت ترکیه و با هدف تقویت همکاری‌های اقتصادی بین کشورهای مزبور در جریان کنفرانسی تحت عنوان «همکاری برای توسعه» (اکتبر ۱۹۹۶) با حضور وزرای امور خارجه مطرح شد. هم اکنون جمعیت این هشت کشور معادل نیمی از جمعیت دو میلیارد نفری مسلمانان جهان را تشکیل داده و حجم مالی اقتصاد آنها نزدیک به ۴ هزار میلیارد دلار است. 

اما میزان مبادلات تجاری اعضا در داخل گروه و پس از ۲۳ سال هنوز از ۱۱۰ میلیارد دلار تجاوز نمی‌کند. اهداف محوری این سازمان بهبود موقعیت کشورهای در حال توسعه در اقتصاد جهانی، تنوع‌بخشی و ایجاد فرصت‌های جدید در روابط تجاری، ارتقای اعضا در تصمیم‌گیری‌های سطح بین‌المللی و ارایه استانداردهای بهتر برای زندگی ذکر شده است. انگیزه اصلی از تشکیل این سازمان ارتقای شاخص‌های کلان اقتصاد کشور مسلمان در حال توسعه با بهره‌گیری از تجارب هشت کشور صنعتی جهان و نیز اتحادیه اروپا به عنوان الگوهای موفق فرامنطقه‌ای بوده است.

با مروری گذرا از کارنامه ۲۳ ساله گروه D8 درمی‌یابیم که پیوند‌های پایداری بر اساس وجه اشتراک اسلامی بودن بین اعضای آن کمتر دیده شده و دولت‌ها با وجود تعارفات و آرزوهای شیرین به خصوص در ایام برگزاری اجلاس‌ها همواره در پشت سنگر سیاست‌های خود، به این سازمان نگریسته‌اند. حتی ترکیه به عنوان مبتکر تشکیل این سازمان نتوانسته است بین اکثریت ترک و اقلیت کرد جامعه خود روابطی عادلانه و برابر ایجاد کند. در سیاست خارجی سه دهه اخیر کشور بنیانگذار هم میل توسعه‌طلبی عثمانی‌گرایانه در همه تنش‌های منطقه‌ای آشکار است. مبادرت به احداث سد‌های متعدد روی رودخانه‌های مرزی از جمله فرات و در بزنگاه جنگ هشت ساله بین ایران و عراق از کارنامه‌ای متناقض با مرامنامه این سازمان حکایت می‌کند. سدهایی که چه بسا زمینه‌ساز ورشکستگی کشاورزان در بخش‌هایی از عراق و سوریه بوده است. اساسا حضور این هشت کشور و با وجود ظرفیت‌های متفاوت در تولید ناخالص ملی، رشد اقتصادی و قرار داشتن در قطب‌بندی‌های مختلف جهانی، تاکنون تعهدی مبرم برای هیچ یک از آنان ایجاد نکرده است. این نهاد به عنوان یک پایلوت و در صورت دستیابی به اهداف زمانبندی شده خود می‌توانست تا مرز عضویت هر ۵۷ کشور سازمان همکاری اسلامی گسترش یافته و جهان امروزی را از ترکیب قطب‌های شرق و غرب رها کند. افسوس که در این دو دهه نه تنها همگرایی بیشتری رخ نداده، بلکه افزایش تنش‌های داخلی یا فرامرزی در کشورهای مسلمان، گسل‌های عمیق‌تری ایجاد کرده است. دولت‌های عضو D8 قبل از پرداختن به جزییات برنامه‌های اجرایی باید در گام نخست بتوانند از مصلحت‌گرایی سیاسی کاسته و بر میثاق‌های خدشه‌ناپذیر خود پای بفشارند.

با عنایت به مقوله کشاورزی به عنوان محور غالب اجلاس اخیر، به نظر می‌رسد برنامه‌ها و تفاهمنامه‌های مورد بحث و تصویب از حدود تعارفات و ادبیات رسمی و مشابه آنچه در پیام وزیر جهاد کشاورزی مشاهده شد، فراتر نرفته است. در شرایطی که بخش کشاورزی کشورمان در زیر بار تحریم‌های خردکننده در تنگنای شدیدی قرار دارد، انتظار می‌رفت راه‌های کاستن از این فشار مورد تاکید بیشتری قرار می‌گرفت. تدارک واحد پولی مشترک جدیدی (مانند یورو در اتحادیه اروپا) در مبادلات بین کشورهای عضو نیز از جمله ابتکارات برای افزایش اقتدار این سازمان می‌تواند باشد. سازمانی که در هر حال باید در افق آینده‌اش برای عضویت هر ۵۷ کشور اسلامی متمرکز شود

تعداد بازدید: ۲۴۴