متن پیاده شده “نوار گفتگوهای درونی بین دو سازمان چریکهای فدائی خلق و مجاهدین خلق – بخش مارکسیست در سال ۱۳۵۴

توضیحاتی پیرامون این گفتگوها

نوار گفت وگوهاى درونى که در پاییز سال ۱۳۵۴ (کمى پس از انتشار «بیانیهء اعلام مواضع…») بین سازمان مجاهدین خلق (که در سال ۵۷ بخش منشعب یا بخش م. ل. نامیده شد) و سازمان چریکهاى فدائى خلق ، و طبعاً در شرایط بسیار دشوار امنیتى در تهران صورت گرفته است، به طورى که حتى براى اجتناب از شناسایى یکدیگر، در دو سوى پرده مى نشسته اند. این گفت و گوها طى یک یا چند نشست، در خانه هاى تیمى انجام شده است. نوارها را سازمان مجاهدین ضبط مى کرده و پس از خاتمهء نشست ها، نسخه اى از نوارها را که جمعاً حدود ۱۰ یا ۱۲ کاست مى شده، در اختیار فدائیان قرار مى داده است. از آنجا که فدائیان در خارج کشور به دلیل ضرباتى که به سازمان شان وارد شده بود این نوارها را دریافت نکرده بودند، محمد حرمتى پور که نمایندهء سازمان فدائیان در خارج بود در اواخر سال ۱۳۵۶ یا اوایل ۱۳۵۷ نسخهء دیگرى از نوارها را تراب حق شناس در پاریس به وى داد. در بهار سال ۱۳۶۱ یک نسخهء دیگر از کل نوارها به نمایندهء دیگرى از سازمان فدائیان (اقلیت) یعنى حماد شیبانى،داده شد..
این نوارها به علت گذشت زمان، یا هنگام ضبط و نسخه بردارى قدیم، در مواردى آسیب دیده و گاه غیر قابل استفاده شده است؛ که با زحمت توانسته اند در حد امکان، آنها را قابل استفاده کنند. و اکنون پس از چهار دهه، همان گونه و بى کم و کاست، منتشر شده است..
در نشست ها، از طرف سازمان چ. ف. خ. ا. حمید اشرف و بهروز ارمغانى شرکت داشته اند و از طرف سازمان مجاهدین تقى شهرام و جواد قائدى (احمد). قسمت اعظم صحبت ها از حمید اشرف و تقی شهرام است.
ترتیب شماره گذارى فایل ها از ویراستار است تا دریافت مطالب براى مراجعه کنندگان آسان باشد؛ اما کسانى که مواضع دو سازمان را از نزدیک مى شناخته اند در تشخیص پیوند بین مطالب و اینکه سخن از کدام سازمان است دچار مشکل نخواهند شد.
این اسناد براى درک بهتر نظر دو سازمان دربارهء اوضاع سیاسى و اجتماعى ایران آن روزها و نیز به ویژه نظر آنها دربارهء تحولات درونى سازمان مجاهدین و اعلام مواضع ایدئولوژیک آن حائز اهمیت تاریخى ست؛ تحولاتى که تاکنون از دیدگاهها و انگیزه هاى مختلف طبقاتى، ایدئولوژیک یا معرفتى، در معرض داورى هاى متضاد، درست یا نادرست قرار داشته و دارد.

(اندکی با اختصار)

تراب حق شناس

بخش اول

(نوار شماره یک – قسمت اول)

حمید اشرف: مساله بر سر این بود که، یعنی مساله ای که در همون شماره قبل نشریه بحث درون سازمانی طرح شد، یک رفیقی بعد از خواندن “بیانیه اعلام مواضع”، نوشته بود که ما بیاییم و واقعاً، یعنی حتی پیشنهاد نشریه بحث، نشریه بحث وحدت را همان کرده بود که ما بعداً پی اش را گرفتیم که بیایید ما چیز کنیم، به دور از تمام مسایلی که سوء تفاهماتی که وجود داشته و بازتاب هاشو دیدیم، بیاییم گامی در این جهت برداریم و از طریق ایجاد یک نشریه بحث، نزدیک بشیم و شخصاً ابراز امیدواری کرده بود که خیلی زود بشه از این مجرا…

تقی شهرام: به نتیجه رسید.

حمید اشرف: به نتیجه رسید و نقطه نظرهای توده های دو سازمان را به هم نزدیک کرد، و حتی پیشنهادهای به اصطلاح قوی تری هم در جهت وحدت…

تقی شهرام: داشت.

حمید اشرف: داشت، در همان بحث. و در این رابطه، پاسخی که رفقای سازمان دادند به این مساله، در رابطه با، چون من گفتم آن دفعه هم، ما این اعلام مواضع را گذاشتیم به بحث سازمانی.

تقی شهرام: بله.

حمید اشرف: و حتی برنامه مطالعاتی رفقا را متوقف کردیم که این موضوع را مورد بحث قرار بدن و نقطه نظراتشون رو جمع بندی کنند، بدهند به نشریه. که این کار را رفقا کردند، و واقعیت امر این بود که با یک مقدار…

تقی شهرام: کار توضیحی؟

حمید اشرف: نه یک مقدار کم و زیاد از نظر نقطه نظرها برای رفقا، مساله ای مطرح بود و جان کلام مساله ای که رفقا مطرح می کردند این بود که آیا این حرکت جدید، یک حرکت بنیاداً اصولی هست یا نه؟

تقی شهرام: اینو توضیح بدین بعد اگر “بنیاداً اصولی” یعنی چی ؟

حمید اشرف: یعنی، اگر جناحی از مجاهدین…

تقی شهرام: بله.

حمید اشرف: یا تمام مجاهدین، به این نتیجه رسیده بودند که مواضع سیاسی و ایدئولوژیکی شون، عملیاتشون، برخوردشون با قضایا، برخوردی نادرست بوده که حالا باید اساساً تغییرش بدن، و از دیدگاه جدیدی به مسایل جنبش و مسایل طبقاتی نگاه بکنند، اگر به این نتیجه رسیده اند، آیا شکل برخورد عملی شون با این مساله صحیح بوده یا نه، آیا به همین شکل رفقای مجاهد باید اعلام مواضع می کردند، یا طرق بهتری هم می تونست وجود داشته باشه؟

تقی شهرام: مثلاً؟

– ۲ – ۱A  نوار

حمید اشرف: که البته، مشخص ترین طریقه ای که مطرح میشه اینه که سازمان مجاهدین، در حقیقت یا بگیم که جناح مارکسیست سازمان مجاهدین، سازمان جدیدی را اعلام می کرد و با قطع پیوندهای خودش با گذشته خودش.

تقی شهرام: بله!

حمید اشرف: که گذشته ای غیرمارکسیستی بود، و طبعاً با معیارهای مارکسیستی و با معیارهای طبقاتی انتقادات بسیاری بهش وارد بود، قطع رابطه می کرد با اون گذشته.

تقی شهرام: بله!

حمید اشرف: و ضمن طرح انتقادات همه جانبه خودش.

تقی شهرام: بله!

حمید اشرف: از لحاظ ایدئولوژیک، از لحاظ خط مشی، و از لحاظ عملکرد در سطح جامعه، به مسایل گذشته و این که ما چرا در زمینه های مختلف نسبت به گذشته خودمون انتقاد داریم و حالا می خواهیم شیوه های نوینی را، در زمینه های مختلف، در پیش بگیریم. و، این طبعاً از لحاظ رفقای ما اصولی تر و درست تره.

تقی شهرام: یعنی این جا یک مساله هست؛ شما صرفاً مساله اصولی را روی مساله نام و تغییر نام، این جا مطرح می کنید یا نه، مسایل دیگری هم در جوارش می آرید؟ یعنی مساله تغییر نام دلایلی داره، خیلی خب، مساله ای نیست.

حمید اشرف: نه، مساله تغییر نام نیست. مساله (نامفهوم…)

تقی شهرام: آخه ببینید یک مساله هست اینجا. شما ببینید، شما این جا این مساله را توجه نمی کنید که، اگر که یک سازمانی، در پروسه تاریخی خودش، به یک نقطه نظر درست تری میرسه، معنای، اتفاقاً این نکته اساسی تره اینجا، اینی که ما همان سازمان، ببین وقتی که می گوییم همان سازمان معناش این نیست که همان سازمان که مثلاً سال ۴۴ تشکیل شد، همان آدم ها با همان مشخصات، یعنی این سازمانی، که در یک پراتیک انقلابی میرسه به نقطه نظر مارکسیستی، خودِ حفظِ اصلاً موضع اسم اون سازمان یک حقانیتی میشه برای نقطه نظر مارکسیستی. یعنی اگر یک گروهی، یک سازمانی یک عناصری خواستند یک روزی با یک جریان انقلابی پیش برن و مرتباً مواضع صادقانه ای بگیرند، اینها چاره ای ندارند جز این که مارکسیست بشن. این نکته اتفاقاً درست همان چیز مطلوب عناصر در واقع خرده بورژوازیه. یعنی اونها از خدا می خوان که بگن آقا این ها یه تیپ هایی بودن، یه سری عناصر مارکسیست بودن، بعد هم جدا شدن و رفتن. اون اثر تاریخی که ما با حفظ این مواضع، یعنی این جا موضعی نبودها. ما اون نتایج تاریخی که می تونست اعلام مواضع ایدئولوژیک ما در چارچوب این سازمان، به نام این سازمان، تأثیر بذاره در جنبش، و این اثرات تاریخی ای که می تونست بذاره، در چنین صورتی که شما پیشنهاد می کنید خیلی خوب، چند تا مارکسیست بودن جدا شدن رفتن پی کارشون، سازمان مجاهدین هم بلافاصله تبدیل می شد به یک سری عناصر مذهبی، که خب بودند،. یعنی اون حقانیت تاریخی ای

که ما اینجا می خواستیم برای مارکسیسم ثابت بکنیم، در واقع لوث می شد رفیق. این مساله خیلی روشنه، یکی از دلایلش اینه. یعنی درست شما همان حرفی رو می زنید که عناصر خرده بورژوازی بازار میزنند، اونا میگن آقا این ها دیگه مجاهدین نیستن که، اینا یه آدمای مارکسیستن دیگه، اینها برند پی کارشون، مجاهدین هم همون مسلمونن.

حمید اشرف: اونا حق دارن رفیق.

تقی شهرام: اِ. درسته حق دارن، یه مساله است، اونا از دیدگاه طبقاتی شون حق دارن. یعنی مساله اونجاست که اونا همواره میخوان چی باشه. اونا همواره میخوان اون حقانیتی که یک جریان انقلابی می تونه، در واقع مارکسیست میتونه در یک جریان انقلابی از خودش نشون بده، با این عملشون منکر بشن. بله اونا حق دارن، ولی به این معنا حق دارن. یعنی اونا میخوان منکر این بشن که بله یه سازمان مذهبی، یک سازمانی که در یک…

– ۳ – ۱A نوار

جریان پراتیک انقلابی شرکت کرده، این نمی تونه مارکسیست بشه و، مارکسیست هم یه ایدئولوژی ای نیستش که بتونه غالب بشه بر مذهب؛ اونا به این دلیل حق دارن..

حمید اشرف: خب واقعیت هم همینه که نتونسته.

تقی شهرام: خوب، این مساله را باید روشن بکنید چطور نتونسته؟

حمید اشرف: به این دلیل نتونسته که حداقل ۵٠ درصد کادرهاشو مجبور شده تصفیه کنه.

تقی شهرام: آخه این ۵٠ درصد که کادره، خیلی جالبه، حرف هایی که شما می زنید همینه دیگه، همین مسایله، حرف هایی که شما می زنید دقیقاً همون حرف هاییه که امروزه ما از گوشه و کنار این عناصر فرصت طلب و اپورتو داشتن خیانت می کردن به جنبش. کسانی بودن که به دلیل، نه به دلیل مذهبی بودنش رفیق، به دلیل این که هزار جور ضعف داشتن، هزار جور معایب داشتن، تمام تحلیل ها از خوداشون موجوده، تمام مسایل شون موجوده، و تمام مسایلی که، در واقع شما باید این قدر دید داشته باشید، باید این مساله را بدونین که کسی که توی یک تشکیلات تصفیه میشه میره، هیچ وقت نمی تونه به دلیل این باشه آقا اون میگه من مذهبی ام، اینم….

حمید اشرف: آخه همین برای ما سؤال برانگیزه.

تقی شهرام: عمدتاً رو خصلت های ایدئولوژیکشون، رو خصلت های منفی شون بوده، یعنی این ها نتونستن.مارکسیست بشن. همین هان که تصفیه میشن میرن. و بدلیل همین که اون عناصری که باقی می مونن از نظر خصایل، از نظر انگیزه ها دارای در واقع نقاط قوتی هستند، به همین دلیل مارکسیست میشن، این سازمان ها به این دلیل مارکسیست نمی شن که مثلاً فرض کن مذهبی ها را میذاره بیرون، به این دلیل مارکسیست میشه که عناصر به اصطلاح با انگیزه های غیر توده ای، با انگیزه های غیرانقلابی، با نمی دانم گرایشات انحرافی، این ها رو میذاره بیرون، اینا رو تصفیه می کنه، آن وقت مارکسیست میشه، آن وقت میتونه در واقع به این نقطه برسه، آخه این نکته با هم رابطه دارن، شما که تو تشکیلات کار می کنید، خوب این رو می دونید..

حمید اشرف: رفیق انحراف از چی؟

تقی شهرام: انحراف از چی؟! یعنی چی انحراف از چی؟

حمید اشرف: این هایی که شما میگید منحرف بودن.

تقی شهرام: بله.

حمید اشرف: از چی منحرف بودن؟

تقی شهرام: از آن ضوابط انقلابی ای که ما به مرور تونسته بودیم به دست بیاریم و نشون می دادیم که حمید اشرف: اون ضوابط انقلابی که شما به مرور به دست می آوردید طبعاً به سمت مارکسیسم میل می کرد.

تقی شهرام: درسته.

حمید اشرف: و این با ایدئولوژی طبقات خرده بورژوا سازگار نیست تقی شهرام: بسیار خوب

– ۴ – ۱A نوار

حمید اشرف: و آنها طبیعیه که این رو نفی اش بکنن.

تقی شهرام: ما، آخه یه مساله است اینجا رفیق، ما مگر می تونیم به این مساله تسلیم بشیم، ببین توی یک تشکیلات فرق می کنه با جامعه. طرف آمده داره مبارزه می کنه، درسته؟ این آدم مثلاً یک روشنفکره. این روشنفکر اولاً هنوز به این دلیل که مذهبیه یا مارکسیسته نمیشه بهش گفت نماینده پرولتاریا. هنوز تازه باید بیاد طی بکنه، مواضع اصولیش دقیقاً معلوم بشه، اون وقت اگر، حتی از نظر روبنایی هم ترک کرد ایدئولوژی ایده آلیستی شو، اون موقع تازه شرایط لازمش را میاره. ما هم در مورد یه چنین افرادی، وقتی که چنین پراتیک پروسه ای را طی می کرده اند، موظف بودیم باهاشون برخورد کنیم، ما نمی تونستیم تا به طرف می رسیم بگیم که آقاجون مثلاً تو فلان ضعف را داری، خیلی خب این مال ماهیت خرده بورژواییته، برو پی کارت. تا فلان کَسَک فلان انحراف رو داره، مال ماهیت خرده بورژواییشه، برو پی کارت. یا اصلا خب برو برای خودت یه سازمان دیگه تشکیل بده، ما میریم پی کارمون. ما این جا در واقع یه کار مشترک انقلابی داشتیم، ما فرق می کنه، ما دیگه تشکیل بده، ما میریم پی کارمون. ما این جا در واقع یه کار مشترک انقلابی داشتیم، ما فرق می کنه، ما بله نمی ریم مثلاً فلان بازاری را بگیریم بیاریم بگیم آقا توی خرده بورژوا بیا مارکسیست بشو، کار احمقانه ایه. یا فلان نمی دانم روشنفکر دانشگاهی را ور نمی داریم یقه شو بچسبیم.

 حمید اشرف: خوب عملاً شما همین کار رو کردید

تقی شهرام: اختیار دارین! آخه کی همچی حرفی رو میزنه!

حمید اشرف: شما زمینه های عضوگیریتون عملاً از بازاری ها بوده

تقی شهرام: کی همچی حرفی را زده. آخه؟

حمید اشرف: یک مقدار زیادی.

تقی شهرام: آخه ما، آخه کدوم، آخه رفیق این هایی که این همه افراد، بیا ده نفر افراد الآن این جا، نه نفر دهنفر بودن این ها اعدام شدن، این ها کدومشون بازاری بودن غیر از غیوران که اعدامش نکردن؟ نه نفر.

(نامفهوم…)

حمید اشرف: بازاری بودن مگر الزاماً این هستش که به اصطلاح خودشون دکان داشته باشن.

تقی شهرام: خب پرولتر بودن مگه الزاماً اینه که حتماً طرف دانشجو باشه.

حمید اشرف: بله؟

تقی شهرام: پرولتر بودن مگر معنایش الزاماً اینه که طرف دانشجو باشه، مگر دانشجو پرولتره؟

حمید اشرف: نه مساله اینه که با چه هدف هایی وارد سازمان شده.

تقی شهرام: خیلی خوب.

حمید اشرف: یعنی با چه ایدئولوژی، یعنی چی را پذیرفته اومده تو سازمان.

جواد قائدی: خب پس این ربطی به به بازاری بودن یا نبودن نداره

تقی شهرام: بازاری بودن یا نبودن نداره.

حمید اشرف: چرا! چون ایدئولوژی سازمان وقتی بازاری هست، کسی هم که با پذیرش اون ایدئولوژی میاد تو سازمان، همون به اصطلاح ایدئولوژی خرده بورژوایی را پذیرفته.

– ۵ – ۱A نوار

تقی شهرام: بسیار خوب، بسیار خوب! درسته! این حرف شما قبول، ولی آیا ما این جا منکر هر گونه تغییری هستیم در یک جریان پراتیک انقلابی؟ یعنی مثلاً فرض کنید که یه عنصر مثلاً مذهبی نمی تونه مارکسیست بشه؟ یه سازمان مذهبی نمی تونه مارکسیست بشه؟ یه کسی نمی تونه در حالی که…

حمید اشرف: والا صحبت بر سر اینه که یک سازمان مذهبی می تونه مارکسیست بشه یا یک سازمان خرده بورژوایی می تونه سازمان پرولتری بشه.

تقی شهرام: آخه سازمان خرده بورژوایی هم اگر.

حمید اشرف: بحث ما بر سر این هست.

تقی شهرام: بسیار خب. مذهب هم همان روبناست هیچ فرقی نمی کنه، همون سازمان خرده بورژوایی بگیم، سازمان فئودالی بگیم، هر چی، وقتی پیوندهای طبقاتی اش قطع بشه، وقتی که جهت گیری در واقع غیر از آن طبقه ای که قبلاً به آن وابسته است بکنه و این جهت گیری رو خیلی مشخصه.

حمید اشرف: این سازمان نمی تونه اینکار رو بکنه.

تقی شهرام: خوب . این پس معلوم میشه که، معلومه که اصلاً شما الآن در کل مسئله تغییر یک جریان مثلافرض کنید که فکری در یک سازمان الآن ایراد دارید، یعنی میگید اصلاً نمیشه، یک همچنین چیزی امکان پذیر نیست، از ابد که، از ازل که این به وجود آمده همین طور می مونه، تا آخر هم مثلاً همون موضع طبقاتی اش رو حفظ میکنه.

حمید اشرف: بله خوب، یک سازمانی که بر اساس تمایلات و خواسته های سیاسی خرده بورژوازی قوام پیدا می کنه و رشد میکنه و تاریخ خودش رو می سازه.

تقی شهرام: خوب.

حمید اشرف: این سازمان کلاً با تمام گذشته اش، با تمام به اصطلاح تاریخ اش، با تمام موجودیت اش نمی تونه تبدیل به یک سازمان پرولتری بشه، طبیعیه که یک همچنین جریانی را میشه پذیرفت، یعنی جریان پرولتری، جریان مارکسیستی را حتی می تونیم ما بپذیریم، در وجود این سازمان که یک جریان مارکسیستی رشد بکنه..

ولی این وقتی رشد کرد، از طرف اون سازمان و از طرف اون طبقه ای که نمایندگی شو

تقی شهرام: خب.

حمید اشرف: به عهده داره، طرد میشه.

تقی شهرام: خیلی خب، معلومه که طرد میشه.

حمید اشرف: درسته؟

تقی شهرام: بسیار خب.

حمید اشرف: خیلی خب.

تقی شهرام: خب.

حمید اشرف: این وقتی که طرد میشه، باید به سمت طبقه، یعنی اون جریان پرولتری یا اون جریان مارکسیستی، وقتی که از درون این طبقه طرد میشه به سمت طبقه دیگه ای گرایش پیدا میکنه.

تقی شهرام: درسته، خیلی خب.

– ۶ – ۱A نوار

حمید اشرف: این کارش را باید بطور کامل، این گروه انجام بده.

تقی شهرام: انجام بده، بسیار خب، پس شما منکر تغییر اصولیش نمی تونید بشید!

حمید اشرف: ما.

تقی شهرام: شما فقط می تونید این رو که بگید آقا شما جریان مثلاً فرض کن جدا شدنتون از طبقه خرده بورژوازی و سمت تون به سمت پرولتاریا دارای اشکاله، دارای مثلاً انحرافه، این سمت رو پیدا نکردید، این رو به ما مشخصاً نشون بدید، راجع به این مساله بحث می کنیم.

حمید اشرف: خیلی خوب. ما همین رو میخواهیم بحث بکنیم.

تقی شهرام: هان. بحث می کنیم راجع به این مساله که نشون بدیم که کی موضع به سمت در واقع سیاست پرولتری داره، کی خط مشی پرولتری داره و کی نداره. این رو اتفاقاً همان خط مشی نشون میده. این رو همون موضع طبقات گوناگون نشون میده، امروزه چه کسانی ما را مورد حمله قرار میدن؟ این خیلی قابل اهمیته.

حمید اشرف: امروز کسانی شما رو مورد حمله قرار میدن.

تقی شهرام: هان.

حمید اشرف: که به اصطلاح این رو احساس می کنن که شما شرایط ذهنی شون رو خدشه دار کردید.

تقی شهرام: خب.

حمید اشرف: یعنی این ها شما را.

تقی شهرام: منافع شونون را خدشه دار کردیم رفیق!

حمید اشرف: بله.

تقی شهرام: پدر خرده بورژوازی در اومده، ضربه خورده، کمر نمی تونه راست کنه، مشخصه از نظر ایدئولوژیک داغون شده! یعنی، این در واقع امروزه ما با گروه های مذهبی سروکار داریم دیگه؛ طرف الآن نمی تونه متشکل بشه از نظر ایدئولوژیک، و بخواد در واقع اون مواضع در واقع انحرافی رو در جنبش بوجود بیاره، به این دلیل، که باید با این نقطه نظر ما برخورد کنه، و این نمی تونه این برخورد بکنه.

پایان بخش اول

• 

• 

•